Allartean

JOAN DEN ASTEAN, urtarrilaren 31n (barkatu, ez; ilbeltzaren 31n esan nahi nuen), urtero lez, Zebraren Nazioarteko Eguna izan zen

(1) Zebrak, wikipediaren arabera, Afrikako ugaztunak dira, Equidae familiakoak. Euren larru txuri-beltzagatik dira ezagunak. Marra hauek ezberdinak dira espezieko kide bakoitzean. Animalia sozialak dira, talde handietan bizi daitezkenak edo haren txikietan. Zaldiak eta astoak ez bezala ez bezala, zebrak ez dira inoiz bezatuak izan.

(2) Zebra Anariren diska baten izenburua ere bada. Baita bertako abesti baten izenburua ere:

 Lehen zuria marra beltzez
 Ta orain berriz beltza marra zuriz  
 Ta ezin dudanez ahaztu  
 Beharko dut nahastu  
 Nahastu, nahastu,  
 nahastu  

(3) Fermin Etxegoienek Anariren Zebra diskoa mintzagai izan zuen 2011ko ekainaren 19an Euskadi Irratian. Ferminek erabat borobilak iruditzen zitzaizkion diskoak bilatzen zituen eta saio monografikoak egiten zituen horietako bakoitzaren inguruan. Saioa Ekaitz Perfektua zuen izena. Interneten bilatuz gero, orri honetara iritsiko zarete: Ekaitz Perfektua 100 diskorik onenak: Anariren hirugarren diskoa. Baina ezin izango duzue entzun. Estekak ez du funtzionatzen. Entzun dut funtzionatzen ez duten estekez betetako esterkolero handi bat bihurtzen ari dela Internet.

(4) Medikuntzan ba omen da sarritan erabiltzen den "erranairu" edo "esaera" bat: "kaskoak entzuten dituzunean, pentsatu zaldietan, ez zebratan". Ahal dela diagnostiko arruntak eta komunak biltzeko aholkua da, eta ez gaixotasun arraroak. Baina gaixotasun arraroak egon badira... eta horientzat ere sendabideak bilatu beharra dago. Zebra gaixotasun arraroak ikertzearen aldeko ikono bihurtu da. Gasteizko Aintzina Folk jaialdia ezagutzen duzue? Jaialdi bikaina da. Ataraxia duten gaixoen aldeko elkarteak antolatzen du urtero.

(5) Pirritx, Porrotx eta Marimototsek, orain dela hainbat urte, zebra kolorezalea izeneko abestia sortu zuten, Joseba Sarrionandiaren poema batean oinarritua:

  Zebratxoa dendara / joan da gaur goizean
  bere itxura aldatzeko / kolore eskean
  aspertu naiz arraiadun atorrarekin
  emadazu beste bat kolore askorekin

(6) Josebak, antza, badu zeozer zebrekin. Honako testu hau ekarri zuen Hitzen ondoeza liburuan:

Zebrari galdetu nion:

• Zer zara zu, beltza zerrenda zuriekin? Ala zuria zerrenda beltzekin?

Eta zebrak erantzun egin zion:

• Zu ona zara, ohitura txarrekin? Ala txarra, ohitura onekin? Zaratatsua zara, lasai aldiekin? Ala lasaia, zarata aldiekin? Zoriontsua zara, egun tristeekin? Ala tristea, egun zoriontsuekin? Txukuna zara, zenbait zerrikeriarekin? Ala zerria, txukuntasun batzuekin?

Eta abar, eta abar, eta abar eta abar jarraitu zuen. Eta zebrari ez nion berriro bere zerrendei buruzko ezer egundo galdetu.

(7) Enpresen munduan adarbakarrez hitz egin ohi da, enpresa-izarrak izendatzeko, startup-ak, milaka miloi irabazten dutenak. Jarraitu beharreko ereduak omen dira, halaxe egin behar baita: hazkunde azkarra bilatu eta etekinak gehitu. Horien aurrean bestelako erakundeak sortzen omen dira, pertsonak eta planeta bera etekinen aurretik jartzen dituztenak. Pertsonen ongizatea, enpatia eta jasangarritasuna bilatzen dituzten enpresak dira. Enpresa horiek zebrak omen dira, ez adarbakarrak. Erakunde bat dago, antza, ikuspegi hori bultzatu nahi duena: Zebras Unite. Ez dut ezagutzen eta ez dakit zein orientazio duen... baina izena iradokitzailea iruditzen zait.

Joan den ostiralean XIBEROA KANTUZ LORATURIK, TXORIEKIN HIZKETAN ikuskizunean izan nintzen. Jakin dudanez filme labur bat sortu dute ikuskizunaren inguruan. Gustura ikusiko nuke. Teaserra hemen.

Jakin banekien Mixel Etxekoparrekin gozatu egingo nuela. Banekien, halaber, Maddi Oihenarten ahotsak liluratuko ninduela, betiko moduan. Ihintz Iriat, Amaren Alabak taldeko kantaria izanda, banekien gustatuko zitzaidala.

Beñat eta Julen Achiary aita-semeak gutxixeago ezagutzen nituen. Izenak bai, baina askoz gehiago ez. Beñaten kantakera oso berezia da. Lagun batek zioen moduan, Camaronen antza du, baina euskaraz. Julenen ahotsa izugarria da. Beñat eta Julen Achiary spotify-n bilatu eta BASHOAN (II) diska agertu zitzaidan. Sarean kuxkuxean jakin dut Julenek HARATAGO taldean ere parte hartzen duela. Taldeak BASA AHAIDE diska argitaratu zuten iaz. Bere garaian entzun nuen eta deigarria egin zitzaidan, baina gerora ez nion kasurik egin. Diska hemen entzun daiteke osorik (youtube).

BASHOAN (II) buklean entzun dut asteburuan. Achiary aita-semeekin batera Joseba Irazoki eta Oihan Oliarj-Ines ageri dira diskoan. Akordatzen naiz azken honi, udan, elkarrizketa egin ziotela berria egunkariak, haren ibilbideaz eta haren gustuko musikaz. Hemen irakur daiteke: https://www.berria.eus/kultura/oihan-oliarj-ines-esku-ezkerra-ez-beti-malestruk_2128938_102.html

Oihanek badu oso diska gogoangarri bat: Oihaneko zühainetan. Bertan Xiberoko hainbat kantu tradizional a capella grabatu eta horien gainean instrumentazioa sortu du. Kantu eta kantari ezagunak dira, Mixel Etxekopar eta Maddi Oihenart tartean. Etxekoparrek BELATXA doinua interpretatzen du. Berezia da doinua: belatx baten hegada imitatzen du. Etxekopartek berak dioen bezala "txoriekin hizketan ikasi beharra dago mundua ulertzeko". Hegada da belatxaren hizkuntza. Diskoa hemen entzun daiteke: https://www.badok.eus/euskal-musika/oihaneko-zuhainetan/oihaneko-zuhainetan-1

Oihanen arreba, Elsa Oliarrj-Ines, zinemagilea da eta proiektu horren grabaketa islatu zuen BASAHAIDEAK dokumentalean. Pandemia garaian ikusi eta ikaragarri gustatu zitzaidan. Gaur egun Kanalduden ikusi daiteke nahieran: https://kanaldude.eus/bideoak/5242-basahaideak

Gerora, gainera, horri buruzko erreportaje bat eman zuten Frantziako telebistako Txirrita programan. Hemen ikus daiteke (youtube).

BASAHAIDEAK dokumentalaren hasieran Goizian goizik jaiki ninduzun kantua ageri da. Xiberoko balada zahar bat da, ahozko tradiziotik datorrena. Goizean ezkondu eta gauean alargundu zen andre baten istorioa kontatzen du: senarraren heriotza onartu nahi ez, eta gorpua zazpi urtez etxean gorde zuen. Kantua hainbat bertsiotan entzun daiteke. Hegoaldean Imanolen ahotsean egin zen ezagun: hemen.

Senarra nola hil zen? Jon Mirandek istorioa hartu eta detektibe-ipuin zoragarri bat eraiki zuen Gauez Parke Batean liburuan: Eresi Kantari. Hemen irakur daiteke: https://klasikoak.armiarma.eus/idazlanak/M/MirandeNarrazioak011.htm

Luze jarrai nezake halako loturak egiten, baina hobe (oraingoz) hemen uztea.

Itxaro Borda idazleak esana du Euskal Herriak bi arkadia dituela: Baztan eta Xiberoa. Bueno, ez... gezurra da. Hori ez du Itxaro Bordak esan, baizik eta bere alter ego omen den Amaia Ezpeldoi detektibeak. Arrazoia du(te): Xiberoak asko du arkadiatik.

Xiberoa... herri txiki, paradisu handi!

Aste honetan Manuel Iradier elkartearen testu batzuk zuzentzea egokitu zait. Ezagutzen duzue Manuel Iradier? Aurten 75. urteurrena ospatzen dute. Elkarte ezaguna da Gasteizen: mendia, folklorea, mikologia, natura, espereologia... Euskal Herri osoan ere ezagunak dira, Hiru Haundiak proba antolatzen dutelako.

Pintore kalean dute egoitza. Akordatzen naiz garai batean irekia egon zela taberna moduan. Gogoan dut Mairuelegorretako kobazuloetako Euskal Jaiaren kartela han ikusi izana. Larruz jantzitako dantzari bat ageri zen bertan, aizto bat eskuan duela. Irudi ikonikoa iruditzen zait.

Zuzendu dudan testuan jaialdi eta dantza horri buruzko istorio polit bat kontatzen dute. Antza denez, Euskal Jaia antolatzeko ideia elkarteko espeleologoek aurkitutako hartz baten burezurrean oinarritu zen. Animaliaren hezurrak buztin-meta baten gainean jarrita zeuden. Hori horrela, Manuel Iradier Espeleologia Taldeko espeleologoek ondorioztatu zuten gizakiren batek bertan utzi zituela, erritual batean erabiltzeko. Erritu hura nolakoa izan zitekeen imajinatzen saiatu ziren eta kondaira moduko bat asmatu zuten, non gizaki primitibo batzuek hartz bat ehizatzen zuten. Elkarteko dantzariei istorioa gustatu eta koreografia bat osatu zuten, historiaurreko ehiztari horien peripezian oinarrituta. Luis Aranburu konpositore gasteiztar famatuari koreografia hori armonizatzeko eskatu zioten gero.

Hau izan zen emaitza:

https://www.youtube.com/watch?v=ue3CAvRaE_M

Bitxia, ezta?

John Steinbeckek 1939an idatzi zuen "The grapes of wrath" eleberria: "Suminaren mahatsak". John Fordek filma zuzendu zuen 1940an. Tom Joad da istorioaren protagonista: kartzelatik atera berri, herrira itzuli eta han aurkitzen duen injustiziaren aurrean errebelatzea beste aukerarik ez duen mutil gaztea. Amaiera aldean film batean gehien (h)u(n)kitu nauen eszenetako bat ageri da: hauxe.

Bruce Springsteenek "The Ghost of Tom Joad" albuma argitaratu zuen 1995.urtean. Albumari izenburua eman dion abestian Tom Joad-en hitzak hartu ditu Brucek:

"Ama, han egongo naiz beti: poliziak mutiko bat jipoitzen duen bakoitzean; jatekorik ez duelako haurrak negar egiten duen bakoitzean. Pertsonek bizitzeko leku batengatik, lan duin batengatik edo lagun batengatik borrokatzen dutenean, han egongo naiz ni"

• Abestia hemen.
• Aipua blog zaharrean idatzi nuen post batetik atera dut: hemen

Asteburuan Ken Loach zuzendari britaniarraren The Old Oak filma ikusteko parada izan dut. Filma Ingalaterrako ipar-ekialdiako herri batean kokatua dago. Garai batean meategiak ustiatzeaz bizi ziren bertako herritarrak, baina meategia itxi ondoren herriko jende ugari joan egin da eta etxe asko hutsik geratu dira. The Old Oak (haritz zaharra) da hango pub bakarra. Herritarrak bertan biltzen dira, amorruz beteta, herriaren egoeraz kexatzera. Etxeak merke eta eskuragarri daudenez, leku aproposa da Siriako errefuxiatuentzat. Autobusez etorri dira, gobernuak ekarrita. Bizilagunek gaizki hartu dituzte. Pubeko jabeak (Ballantyne), ordea, tabernako atzealdeko gela ireki du siriarrentzat eta bertakoentzat afari komunitarioak antolatzeko. Horrek zenbait bezero eta lagunen boikota eta erasoak eragin ditu.

Ballantynek, halako batean, aurre egin dio Charlie bere lagunari:

"Charlei. Begira nola dagoen herria. Begira zer gertatu zaigun urte hauetan. Gertatu zaizun guztia... niri gertatu zaidana... gure gurasoei gertatu zaiena... hori guztia siriarrak iritsi aurretik gertatu da. Leku hau aspalditik zihoan galbidera.

Badakit ez zarela ergela, Charlie. Nola bihurtu zara horrelako?

Balizko errudunen bila ibiltzen gara, dena karajora doala antzematen dugunean. Ez dugu gora begiratzen, ez. Behera begiratzen dugu. Azpian daudenei egozten diegu errua. Beti da haien errua. Azpiratuen errua. Horrek errazago egiten du jende gaixo hori guztia zapaltzea".

Hori ere hunkigarria da, ezta? Are hunkigarriagoa, Europatik gainera zer datorkigun kontuan hartzen badugu!

HAMAR

Gaztelaniaz “estado del arte” esaten zaio. Gaztelaniazko Wikipediaren arabera, anglizismo bat da, state of the art espresiotik eratorritakoa. Gaztelaniaz ez litzateke horrela esan beharko: «puntero», «lo último» edo «[lo más] avanzado» esan beharko litzateke. Euskaraz ez dut antzeko espresiorik aurkitu. Agian… «gai zertan den», «egungo egoera» edo horrelako formularen bat proposatu beharko genuke…

Zertan da gaur egun euskararen sustapena kirol arloan?

HAMABI

Soziolinguistika Klusterrak «D ereduko kirola» izeneko proiektuak hiru geruzeko planteamendu bat proposatzen du; eragiteko hiru eremu, nolabait azaltzeagatik:

1. geruza: KIROLA
2. geruza: KLUBA
3. geruza: TALDEA

Testu honetan ageri diren ideia asko proiektu horren memorian agertzen dira.

HAMAIRU

Ikuspegi makroan bada zer eginik. Berriak dira Kirol Legea eta Kirol Lanbideen Legea. Izen ofizialak ponposoagoak dira: 2/2023 LEGEA, martxoaren 30ekoa, Euskadiko jarduera fisikoaren eta kirolarena eta 8/2022 LEGEA, ekainaren 30ekoa, Euskal Autonomia Erkidegoan jarduera fisikoaren eta kirolaren arloko lanbideetan sartzeari eta jarduteari buruzkoa. Urteak generamatzan horien zain, aurrerabideak ekarriko zituztelakoan. Bai… berrikuntza bat edo beste ageri dira, baina ez nahikoak. Kirol lanbideen legeak ezartzen du B2 maila beharrezkoa dela entrenatzailea eta begiralea izateko (jakina… baldin eta diru publikoarekin antolatutako jarduera batean jardun behar badu, eta beti ere, tokian tokiko egoera soziolinguistikoaren arabera…). Kirol legeak, bestalde, onartu egiten du kirola euskararen erabilera sustatzeko tresna ere badela. Askoz berrikuntza gehiago ez. Gutxi? Asko?

Araubidetik harago, badago zer landu. Esango nuke aldaketa kulturalak direla benetan behar direnak: zentzu komuna irabaztea, adin-tarte batzuetan behinik-behin kirol jarduerak euskaraz egin behar direla zabaltzea, sinistea eta sinistaraztea.

HAMALAU

Agian interesatuko zaizue. kirol arloan euskararen erabilera sustatzeko Eusko Jaurlaritzak prestatu zuen plana gainbegiratzea: hemen.

HAMABOST

Badira urteak lan munduko euskara planen metodologia kirol-erakundeetara ere eraman direla. Kirol-entitateetan euskara-planak egitea edota entitatean euskararen erabilera erosoa izateko erabakiak hartzea (babesgune kontzeptua hortik dator) bigarren geruzara eramaten gaitu.

Euskara-planen metodologia gehiegitxo sistematizatu dela entzun dut. Eraginkortasunaren bila oso prozesu estandarizatuak garatu dira. «D ereduko kirola» proiektuak ikuspegi etnografikoagoa proposatzen du, kluba sakontasun handiagoz ezagutzea ahalbidetzen duena:

• Bere historia, bere ibilbidea, bere sinbolak…
• Kluba bera: egoitza, partaideak, egitura, testuingurua…
• Klubaren praktikak, errutinak, harremanak, emozioak…
• Klubaren komunikazio sistema…

Entitatearen kulturan (kultura txikian) euskara txertatzea da kontua.

HAMASEI

Taldea praktika-komunitate baten gisa ulerten dute: jende multzo bat, helburu komun bat duena, ahalegin komun batean ari dena, praktika batzuk eta gauzak egiteko modu bat partekatzen dituena. Erronka da, beraz, nola lortzea euskara komunitate horren parte bat izatea.

Niri, egia esan, hirugarren geruza hori egiten zait bereziki interesgarria. Esan izan da entrenatzailea dela taldearen erdigunea. Iruditzen zait Klusterrak egindako lanetan ideia hori erlatibizatu egiten dela… baina oraindik ere badago hor zer landu.

Hurrengo batean izango da!

Yásnaya Elena Aguilar Gil (Ayutla Mixe, Oaxaca, 1981) hizkuntzalari mixe bat da, feminista, idazlea, itzultzailea, hizkuntza eskubideen aldeko aktibista eta ikertzailea. Duela hilabete batzuk Gasteizen egon zen, Oihanederren, bere azken liburua aurkezten: Ää, Manifiestos sobre la diversidad lingüística. Orduko kronika hemen irakur daiteke.

Klima aldaketaz ere jardun du sarritan eta dokumental-sorta ikaragarri ederra bat egin zuen Gael García Bernal aktorearekin batera: El Tema. La Corriente del Golfo izeneko produktorak ekoiztu zituen, eta Youtube-n ikus daitezke: El Tema

Ildo beretik, podcast berri bat aurkitu dut aste honetan, produktora berak sortutakoa: Humo (Kea). Yasnayak ere parte hartzen du bertan. Spotify-n entzun daiteke, baina baita hemen ere.

Lehen atala entzuteko parada besterik ez dut izan. Itxura ona du. Interesgarria iruditu zait. Kontu askoren artean, zapalkuntzaz hitz egiten du, oso ikuspegi berezi batetik. Haren esanetan hiru zapalkuntza-sistemak gobernatzen dute mundua: kapitalismoa, kolonialismoa eta patriarkatua. Hirutasun guztiz santu baten antzekoak dira: hiru pertsona, izate bakar batean.

Oso metafora polita erabiltzen du hiruren arteko lotura azaltzeko.

Imajinatu patriarkatua pintura gorria dela; kolonialismoa, pintura horia; eta kapitalismoa, pintura berdea. Hiru pinturak kubeta batean sartu eta ondo nahasten baditugu, kolore nabar bat lortuko dugu. Kubeta horretatik errealitate-goilarakada bat hartuz gero, epistemologikoki, jakin badakigu hiru kolore horiek hor daudela, baina ez dago bereizterik; ez dago esaterik horia non hasten den eta gorria non amaitu.

Horrela gertatzen da gure errealitatean. Sistemaren kontra borrokatu nahi badugu, hirutasun horren kontra borrokatu behar da, osotasunean. Harek diskriminazioaren testa deitzen dion ariketa egin ohi duela azaldu du:

Borroka antipatriarkala egiten baduzu, baina ez borroka antikapitalista eta ez borroka antikoloniala, Hillary Clinton zara: herrialde zapaltzaile, kolonialista eta arrazista bateko presidente izan nahi duzu. Borroka antikapitalista egiten baduzu, baina ez borroka antimatxista edo borroka antiarrazista, Che Guevara zara, Afrikako populazioari buruzko iruzkin iraingarriak egiten dituena... edo militante matxirulo maskulinizatu horietako bat. Eta, borroka antikolonialista edo arrazakeriaren aurkakoa besterik egiten ez baduzu, ez duzu aldaketa handirik lortuko: Vogue aldizkarian agertzearekin konformatzen zara.

Probokatiboa da, baina ematen du zer pentsatu. Ezta?

SEI

Europako Kirol Gutunak dioenaren arabera, jarduera fisiko bat –antolatua zein antolatu gabea-- kirola da, baldin eta helburu hauetako baten bat badu: a) egoera fisikoa eta psikikoa hobetzea edo eustea, b) gizarte-harremanak garatzea edo c) lehiaketan emaitza onak lortzea. Nire hitzetara ekarrita: jarduera fisikoa kirola da, baldin eta hiru helburu hauetako bat edo batzuk baditu: a) osasuna, b) sozializazioa (harremanak) eta c) lehia (eta gozamena).

ZAZPI

Nik neuk bi ezaugarri gehiago gehituko nituzke: (d) balio sinbolikoa (partaide izatearen harrotasuna) eta (e) balio hezitzailea. Entzun izan dut kirola bizitzaren eskola dela, bizitzan gertatzen den guztia kirolean ere gertatzen dela. Balio hezitzailea hortik datorkio. Afera horiek guztiak ingurune kontrolatu batean gertatzen direnez, kirolak aukera handiak ematen ditu haur eta gaztetxoak balioetan hezteko.

ZORTZI

Edonola ere, zerbait azpimarratu behar bada, kirolaren sozializazio-ahalmena da hori. Kirolaren inguruan harreman-sareak sortzen dira. Eta gizarte-kohesioa ahalbidetzen da. Kirolak (eta aisialdi hezitzaileak) komunitateak dinamizatzeko eta aktibatzeko ahalmen ikaragarria du. Kirola herrigintza da.

Izan ere, orain arte kohesio soziala ahalbidetu duten instituzioak (familia, auzoa, kalea, eskola…) askotxo aldatu dira (aldatzen ari dira); eta, neurri batean, komunitatea egituratzeko zuten ahalmena ahulduz joan da (kasu batzuetan baita desagertu ere). Familiaren egitura eta funtzionamendua aldatu da. Espazio publikoa ere aldatu da. Pribatizatu eta merkantilizatu egin da. Harremantzeko espazio berriak sortu dira (sare sozialak, ingurune digitala). Horren aurrean badira bir-mobilizazio baten beharra aldarrikatzen dutenak. Dinamika komunitario berriak behar dira.

Kirolak (eta aisialdi hezitzaileak) komunitatea josteko baldintza interesgarriak ditu: a) gertukoa da; b) atxikimendu librean oinarritzen da; c) helburu hezitzailea du; d) sarritan herri ekimena du atzean, autoeraketa; d) afektiboa da, pertsonarteko harremanak indartzen ditu, eta e) aukera handiak ematen ditu espazio publikoa berreskuratzeko, aktibatzeko eta dinamizatzeko, baita ekipamendu publikoak ere..

BEDERATZI

Zergatik da kirola funtsezkoa euskara indarberritzeko proiektuetan? Oraindik ere azaldu beharra al dago?

BAT

Euskal Herrian Euskaraz taldeak Euskaltzale Independentisten Topaketak antolatu zituen urrian. Patxi Gaztelumendik ekarpen mamitsua egin zuen bertan, euskara, kirola eta naziogintza hizpide hartua. Ondo egindakoak eta hutsuneak birpasatu zituen: Tourraren inguruan euskararen alde sortutako dinamika; Hamabi futbol kluba eta Union Tutera; Zegama-Aizkorri eta Gorbeia Suzien; Pilotagintza; baita arbitroek edota komunikabidek euskaraz diharduten kirolariei emandako egurra ere...

Gogoetatxo bat interesgarria egin zait.... Zenbat kirol-zinegotzi dago Euskal Herrian? Koordinatzen dira? Naziogintza eta herrigintza ikuspegirik al dute? Nor dira EHBildu edo EAJren kirol arduradunak? Inork ezagutzen al ditu? Handik ere euskararen ikuspegia sustatzen al dute?

Bada hor zer pentsatu.

BI

Barandiaran fundazioak argitaratzen duen Eusko Folklore Urtekariaren azken aleak kirolaren antropologiaz dihardu. Artikulu interesgarri bat ageri da bertan: Kirolaren garrantzia nazio nortasuna osatzean. Artikuluak identitate anitzak ditugula azpimarratzen du: norbanako, gizarte zein talde gisa. Nazio-identitatea kolektibitate historiko-kultural bateko kide izatearen sentimendua da eta kirolak, gizarteratze-elementua den aldetik, paper garrantzitsua joka dezake identitate hori sortzen. Kirolak gizarteko klaseen arteko mugak ere gainditzen dituela gogoratzen du, eta herri baten kohesioa ahalbidetzen duela.

Aipatzen du kirolaren erabilgarritasuna ezberdina dela estatua duten nazioen ikuspegitik eta estaturik gabeko nazioen ikuspegitik. Estatuek barne-kontraesanak biguntzeko eta kohesio artifiziala sortzeko erabili izan dute kirola: estatua zenbat eta autoritarioagoa izan, orduan eta argiagoa erabilera.

Perspektibatik ikusita deigarria egiten da: "autonomien estatuan" errazagoa izan da hezkuntza sistema (gutxi gorabehera) propio bat sortzea, selekzio ofizial propio bat sortzea baino. Zeozergatik izango da.

HIRU

Invictus filma ikusi duzue? Nelson Mandelak, gobernua eskuratu ondoren, Hego Afrikako gizartearen kohesioa du erronka. Filmean errugbia erabiltzen da horretarako. Benetako istorio bat da eta benetakoa omen da bertan agertzen den aipua: "kirolak mundua alda dezake". Lidergoari buruzko istorio bat dela esan ohi da. Keba! Kirolaren kohesio-indarrari eta identitateari buruzko filma dela esango nuke nik.

LAU

Kezka bat izan dut gogoan sarri. Harmailetan "Gu euskaldunak gara, Euskal Herrikoak" kantatzen dugunean eta "Yo soy español, español, español..." kantatzen dutenean... gauza bera ari gara esaten? Ezta hurrik eman ere! Alde ederra dago "gu-geu izan nahi dugu" esatetik "denon gainetik egon nahi dugu" esatera.

Horixe bera defendatzen zuen Moulines irakasle eta filosofoak orain dela hainbat urte. Txalaparta argitaletxeak bere liburu bat argitaratu zuen euskaraz: "Manifestu nazionalista, are separatista ere esango nioke, estutuz gero". Herri txikien eta herri handien nazionalismoa erro-errotik ezberdinak direla defendatzen zuen: ez dute zerikusirik estaturik gabeko herrien nazionalismoa eta estatuen hegemonismoa. Jakin aldizkariak horri buruzko artikulu luze bat argitaratu zuen 2007an. Hemen: Jakin 162. 2007 - Jakin.eus. Merezi du irakurtzea.

BOST

Oker ez banago, bizitza osoan hiru aldiz egon naiz Mendizorrotzeko futbol-zelaian, eta horietako bat BAI EUSKARARI ekitaldia izan zen. Beste biak? Alaves-Osasuna derbi bat eta Euskadiko Selekzioaren partida bat.

Iaz Napolira joan nintzen alaba bisitatzera, noiz eta hango taldeak bertako liga irabazi zuen egunean. Garai batean aurkariek adarra jotzen zieten Napoliko zaletuei, "Vesuvio erutta, tutta Napoli è distrutta!" leloarekin (Vesubioak eruptatu egiten badu, Napoli suntsitua geratuko da) https://www.youtube.com/watch?v=MT1cxu18jgE. .Napolitarrek leloa adoptatu egin zuten eta harrotasunez oihukaten dute orain: "Vesuvio erutta, tutta Napoli è distrutta!". Ikaragarria da futbolak bertan duen kohesio-indarra.